Blog 5
Nabeeld in ACEC
Mijn werk in Murganheira, Portugal bleek zich al snel te ontwikkelen rond drie vormen van cultivering: landbewerking, het brengen van kunst en van rituelen en gebruiken. Ik maakte een bramenvrij blotevoetenpad, kopieerde en vertaalde een dierenverhaal van Toon Tellegen voor de kleine diertjes in “mijn” schuurtje en vierde er mijn verjaardag met ze. De slak uit het verhaal en die uit het schuurtje stonden symbool voor onthaasting en vertraging.
Terug in Nederland ga ik door op het thema tijd en traagte uit het verhaal van Toon Tellegen. Ik maak werk met persoonlijke agenda’s uit de afgelopen 30 jaar. Waren al die afspraken en dat harde werken nu echt nodig? Wat neem je mee, wat raakt in de vergetelheid?
Als ik met een lichte Covid-besmetting in isolatie zit in mijn atelier, zie ik overeenkomsten met mijn verblijf in het afgelegen Murganheira. Ongestoord wonen en werken op 1 plek, weinig contact met de buitenwereld, veel rust en introspectie. Doordat ik mijn atelier na de positieve zelftest snel moet omtoveren van werkplek naar woon-, werk- én slaapplek, wordt ik me bewust van hoe ik mijn directe omgeving inricht om me er goed in te voelen en er optimaal in te kunnen leven.
In de ondergrondse ruimte van het ACEC gaat dat gevoel van isolatie nog een stap verder. Hier is geen enkel contact met de buitenwereld, zelfs geen raam. Ook hier voel ik de noodzaak de ruimte om te toveren. Welke omstandigheden en rituelen creëer ik voor mezelf om optimaal te kunnen functioneren? Vaak blijken die ingrepen niet alleen voor mij te werken. Ze resoneren bij iedereen die een pauze nodig heeft van onze snelle maatschappij.
Voor In Situ ACEC heb ik mijn persoonlijke rituelen en beelden uitgediept en probeer ik de kelder te verzachten. Uit Portugal neem ik mijn Toon Tellegen verhaal mee, en de slak. Stond hij in Murganheira voor vertraging, hier staat hij voor terugtrekking in zijn huis, voor naar binnen keren. En waar past dat beter dan in een ruimte zonder ramen?




Blog 4
Verjaardag met de diertjes
Cultivering deel 3: rituelen en gebruiken.
Als ik aan het einde van de mijn verblijf jarig ben, vier ik dat natuurlijk met de diertjes in het schuurtje. Met bloemen, planten en fruit uit de tuin en het aangrenzende eucalyptusbos richt ik het schuurtje in voor een feestje. Ik krijg een met bessen versierde stoel, en voor de diertjes liggen er vijgenbladeren klaar als zetel, uiteraard in een kringetje want zo doen we dat in Nederland. Er is taart van druiven en bessen met kleefkruid, en traktaties van een halve walnootdop met een druif erin. Ik doe dit met enorm veel plezier in. Samen met de slak (derde vijgenblad naast mijn stoel) vier ik blij en dankbaar mijn feestje. De volgende dag ruim ik alles ritueel op en bedank ik de diertjes, het schuurtje, de eigenaressen en de curator voor deze vruchtbare en onvergetelijke maand in Murganheira.








Blog 3
Monnikenwerk
Het is mijn laatste week van mijn verblijf hier in Portugal.
Cultivering 1 en 2 zijn volbracht. Als eerste heb ik het pad naar het
schuurtje – het uitgangspunt van mijn werk hier- vrij gemaakt van
bramen. Iedere dag begon ik met yoga in het veld, gevolgd door het
uithakken van bramenstruikjes op en rond het pad naar ‘mijn’
schuurtje. Dagelijks een teil vol bramenwortels. Na twee weken liep ik
de 90 stappen naar het schuurtje op blote voeten. Daarna bleef er nog genoeg te tuinieren over. En mocht ik helpen bij de olijfoogst. Ik
bedenk met plezier dat de bramen en de olijven vanzelf weer terug
komen. Je kunt maar beter geen wedstrijd met de natuur beginnen.


Tweede cultiveringsproject was het brengen van cultuur (een kunstwerk )naar de natuur (de diertjes in het schuurtje). Ik wilde de diertjes een dierenverhaaltje van Toon Tellegen geven, in het Nederlands en in het Portugees. Ik kies het verhaal waarin de slak zich opwindt overhet voortrazen van de tijd en de “snelheidsmaniak” de schildpad. Het is een mooie bespiegeling over haast, traagte en verstilling.
Ik geef mezelf graag klussen die tijdrovend, repetitief en meditatief
zijn. Het handmatig overschrijven en vergroten van het verhaal van
Tellegen is letterlijk monnikenwerk. Langer dan 2 uur aan één stuk
gaat fysiek niet. Het dwingt me tot een goede balans tussen werk en
ontspanning. Ik wissel het schrijven af met yoga, tuinieren, een
wandeling of een duik in een rivier.
Met behulp van een glazen tafeltje, een bedlampje en een vel papier
improviseer ik een lichtbak. Een sjabloon van lijntjes hielp me de
tekst mooi recht op de vellen te krijgen. Veertien vellen in het
Nederlands, veertien in het Portugees; eerst een klad in potlood,
daarna definitief overtrekken met stift.



Door het twee maal overschrijven van de Portugese tekst groeit mijn
kennis van de taal. De Belgisch-Portugese buurman die mijn online
vertaling voor me nakeek, las de Portugese versie als test voor aan
zijn man. Die herkende zich in het verhaal van de slak en de schildpad over tijd en vertraging. Hij vond het perfect passen bij hun leven in dit rustige dorpje in de bergen, waar je over het halen van een tros bananen bij het winkeltje om de hoek gerust een uur kunt doen omdat je voor iedereen die je tegenkomt de tijd neemt. Het kleine goede. Na twee weken schrijven heb ik de teksten aan de diertjes van het schuurtje gegeven, als een vloer van papier. Zij hebben er van gegeten en er hun sporen en uitwerpselen op achtergelaten.





Blog 2
Cultiveren
Als ik voor het eerst in de tuin van het verblijf sta, ruik ik gistend fruit. Overal hangen (over)rijpe peren, druiven, vijgen, kweeperen. Ik denk aan het sprookje van Vrouw Holle. Het fruit roept “pluk ons, wij zijn rijp!”, de walnoten zeggen “raap ons, wij zijn klaar!” Iedere ochtend ontbijt ik met fruit en noten uit de tuin. Het merendeel blijft voor de vogels en insecten.
Mijn behoefte aan rust en stilte wordt ruimschoots vervuld. Alles is hier troostrijk: de omgeving, de geluiden van de vogels en krekels, het uitzicht, de zon en de maan. Er is een meditatieplek in een ovaalvormig schuurtje. Ik hoef hier geen troostrijke ruimte te maken. Die is er al.
Het schuurtje waar ik geacht word “In Situ” te werken ligt onderaan het grote veld achter het huis. Ik loop er op blote voeten naar toe. Al snel begrijp ik waarom de eigenaresse sprak over haar “eeuwige gevecht” tegen de bramen. Als ik alle doornen uit mijn voeten heb, neem ik me voor om het pad naar de schuur bramenvrij te maken, zodat ik er op blote voeten heen kan. Cultiveren. Het zit in mijn aard.
Ik ga hier op twee manieren cultiveren: de natuur cultiveren, zodat die geschikt wordt voor mij, als mens (bizar eigenlijk) en ik ga cultiveren in de zin van cultuur brengen, kunst aanbieden (ook bizar eigenlijk, maar het is wat me mens maakt).
Iedere ochtend graaf en hak ik bramen in de schaduw van de berg. Zodra de zon op het land schijnt verplaats ik mijn werkveld van de natuur naar de cultuur.



Dialoog met de kleine diertjes
In Situ, zoals ik het schuurtje noem, behoort aan de kleine diertjes. Ik zie uitwerpselen, prachtig gebouwde nestjes en coconnetjes. Voorzichtig veeg ik de vloer. Ik experimenteer met vellen papier op de vloer en linten aan de haken in het dak. Ik denk aan de dierenverhalen van Toon Tellegen en besluit dat ik de diertjes hier een verhaal van Tellegen wil geven. Ik zal het op vellen schrijven en die op de vloer neerleggen. Niet lang daarna -toeval bestaat niet- vind ik in de kast van het huis een klein bundeltje met dierenverhalen van Tellegen. Ik kies voor een verhaal over de tijd, haast en traagte. Ik herken mezelf in de haast, en zie het ontbreken daarvan bij de kleine diertjes. Omdat het Portugese diertjes zijn, vertaal ik het verhaal met behulp van Google translate en een vriendelijke Vlaams-Portugese buurman. Zelf spreek ik amper 10 woorden Portugees.
Nadat ik het papier op de juiste maat heb gemaakt, leg ik het uit in het ‘schrijvershuisje’, naast het hoofdverblijf. Hier zal ik de komende tijd het verhaal vormgeven, waarna ik het aan de diertjes in het schuurtje zal geven. Daar mogen zij dan op reageren. Zouden ze het opeten, er op poepen en plassen, het verscheuren?
Zo groeide gedurende de eerste week mijn concept voor “Dialoog met de kleine diertjes” tot een werk over natuur/cultuur, mens/dier, rust/haast en over vertalen en verre talen.







works in progress
Blog 1
Ontvankelijkheid
Een lang gekoesterde wens gaat in vervulling; een artist-in-residency. Een gastvrij huis met een stuk land erbij in Murganheira, Portugal. Uitgangspunt voor kunstenaars in dit verblijf is het oude voederschuurtje op het land. Ik wil niet vooraf al bedenken wat ik er mee zou kunnen doen. Ik ga me open stellen voor wat zich ter plekke aandient, voor wat me ter plekke “ingeblazen” gaat worden. Inspiratie komt van het Latijnse ‘in spirare’, dat ‘inademen’ of ‘inblazen’ betekent.
Helemaal blanco ben ik natuurlijk niet. Ik heb zo mijn preoccupaties. De vraag voor deze residency kwam tijdens de eerste Corona lockdown, toen ik al een poosje samen met twee thuisscholende kinderen opgesloten zat in ons huis. Het voederschuurtje werd in mijn visioenen een kluizenaarshutje waar ik ongestoord kon mediteren en werken.
Het verlangen naar rust en stilte is een constante in mijn werk. Ik maak “troostrijke ruimtes”; stiltecentra, meditatieve plekken, uitnodigingen tot bezinning. Ik maak waar ik zelf behoefte aan heb.
Enkele weken voor vertrek lees ik in “365 dagen Tao” deze pagina:

De tekst beschrijft op een toegankelijke manier het Chinese begrip Wu Wei. Dat betekent letterlijk “niet doen”, maar in de context van het Taoïsme gaat het om weten wanneer wel en wanneer niet te handelen. Wei wu wei betekent dan letterlijk “doen niet doen”, wat uitgelegd kan worden als “niet handelen tegen de aard der dingen in” of “het handelen zonder gehechtheid aan het resultaat”.
Dat lijkt me een mooie grondhouding om aan dit avontuur te beginnen.
Dit is hoe ik mijn verblijf droom:
Mediteren – ademen – leeg maken – tabula rasa – ontvankelijk – in-spi-ratie – inblazen – wei wu wei – go with the flow – alleen – kluizenaar – stilte –


Gerrit Kouwenaar


